İKİNCİ BEŞ YILLIK KALKINMA PLANI 1968 -1972 DEMİR ÇELİK SANAYİİ

İKİNCİ BEŞ YILLIK KALKINMA PLANI

1968 -1972

DEMİR ÇELİK SANAYİİ

1.İLKELER VE GELİŞMELER :

a. İLKELER :

(1) Esas itibariyle demir - çelik üretimi ile ilgili kamu kaynakları ile kurulmuş ve kurulacak demir - çelik tesislerinin projelendirilmesi, tesisi ve işletilmesi ile ilgili işlerin tümü tek bir organizasyonda toplanacaktır.

(2) Gelişen ekonominin kritik mallan olan demir - çelik ürünleri maliyetlerinin düşürülmesi sağlanacaktır.

b.GELİŞMELER VE SORUNLAR :

Birinci Plan döneminde Türkiye Demir - Çelik sanayiinde önemli sayılabilecek gelişmeler olmuştur.

Yurtiçi mamul talep tahminleri Tablo 279 da gösterilmiştir.

Demir - çelik mamullerini tüketen sanayiler, geçmiş yıllara oranla daha hızlı ve daha yoğun bir şekilde kullanmaya doğru gelişmişlerdir. Bu dönemde, yeni bir entegre tesis ilan Ereğli Demir - Çelik Fabrikaları işletmeye alınmış (Mart 1965), Karabük tesisleri genişleme yatırımları tamamlanmış ve özel sektör kuruluşlarının, bu sektöre ilgileri artmıştır. Böylece 5 yıl için planlanmış olan l milyar 870 milyon liralık yatırım, yüzde 26 fazlasıyla 2 milyar 352 milyon lira olarak gerçekleşmiş (1961 yılı fiyatlarıyla) dolayısıyla yurt içi üretim imkanları önemli ölçülerde artmış bulunmaktadır.

Ancak, tesislerin işletmeye alınışındaki gecikmeler ve bazı işletme problemleri nedenleriyle üretim artışları programlanan miktarlara ulaşamamış ve tahminlerden fazla ithalât yapılmıştır.

1967 yılında Türkiye Demir - Çelik Sanayii, Karabük ve Ereğli’deki iki büyük entegre tesis, Kırıkkale, Metaş, Elektrometal gibi hurdadan çelik üreten birkaç küçük ve modern tesis ile genellikle çok küçük kapasitelerde, eski teknolojili tesislerden kurulu bir bünyeye sahip bulunmaktadır. Hızla artan demir - çelik mamulleri talebinin yurt içi üretim imkânlarıyla en iyi şekilde karşılanabilmesi için ilgili kuruluşlar arasında koordinasyonu sağlayacak bir örgüte olan ihtiyaç şiddetle hissedilir olmuştur. Bu yolda yapılacak çalışmalar sektörün verimliliğini artıracaktır.

2. İKİNCİ BEŞ YILLIK PLAN HEDEF VE TAHMİNLERİ :

a. TALEP:

Demir - çelik mamulleri talep tahminleri Tablo 279, yan mamuller talep tahminleri Tablo 280 de, toplam yurt içi talep değeri ise Tablo 281 de gösterilmiştir. Bu tahminler istatistik ve sektörler arası analizler çerçevesinde elde edilmiştir. Anamallar ayrıntısında özellikle yassı hadde mamulleri ve çeşitli döküm parçalara olan talebin, yuvarlaklar, teller, ağır profiller talebinden daha hızlı gelişeceği, tüketici sektörlerdeki gelişme tahminlerinin sonucu olarak hesaplanmıştır.

Tablo 279’da özetlenen mamul talepleri ve yurt içi üretim imkânları gözetilerek ikinci Planın yatırım üretim ve ithalât hedefleri tespit edilmiştir. Üretim hedeflerinin gerektireceği yan mamul talepleri Tablo 280 de görülmektedir.

Tablo 279 ve Tablo 280’de belirtilen fizikî tahminlerin 1965 fiyatları üzerinden değerleri Tablo 281’de gösterilmiştir.

Birinci Plan döneminde fert başına demir - çelik mamulleri tüketimi 15 kilogram artarak 1962 yılındaki 18 kilogramdan 1967 yılında 33 kilograma çıkmıştır. Bu miktarın 1972 yılında 52 kilograma çıkacağı tahmin edilmektedir.

b. ÜRETiM VE İTHALAT :

(1) Üretim:

Demir - çelik mamulleri ve yan - mamulleri yurtiçi üretim tahminleri Tablo 282 ve Tablo 283 de anamallar ayrıntısında gösterilmiştir. İkinci Plan döneminde programlanan yatırımların süratle tamamlanması halinde 1972 üretim hedeflerinin aşılması mümkündür.

(2) İthalat

Tablo 281 de görülen mamul üretim hedeflerine varabilmek için yan mamullerden pik ve kütüğün kısmen ithalinin gerekeceği tahmin edilmektedir. Ayrıca Tablo 279 ve Tablo 282 arasındaki anamal ayrıntısındaki farkların da bu dönemde ithalâtla karşılanacağı kabul edilmiştir. İthalat tahminleri Tablo 287 de gösterilmiştir.

TABLO : 279 . Yurt İçi Mamul Talep Tahminleri (Bin ton}

	1962	1967	I. Plan yıllık % artış	1972	Endeks 1972 1967=100	II. Plan yıllık % artış
Mal grupları	(1)	(2)	(3)	(4)	(5)	(6)
Yuvarlaklar	203,5	324,0	10	580,0	175	12
Ağır projeler	20,0	32,0	10	60,0	187	13
Hafif projeler	47,0	9,0	14	160,0	173	12
Demiryolu malzemesi	11,2	33,0	24	70,0	212	16
Teller	38,7	62,0	10	108,0	176	12
Levhalar	6,5	16,0	20	27,0	170	11
Sıcak çekilmiş saçlar	61,4	80,0	16	148,0	185	13
Soğuk çekilmiş saçlar	-	52,0	16	169,0	325	26
Galvanizli saçlar	21,3	28,0	9	61,0	205	13
Teneke	11,8	17,0	8	26,0	153	10
Şerit ve çemberler	11,8	17,0	8	26,0	153	9
Dikişli çelik boru ve aksamı	22,1	55,0	20	95,0	173	12
Çekme çelik boru ve aksamı	30,4	25,0	3	25,0	100	0
Makina yapı ve takım çelikleri	34,9	59,0	11	108,0	184	13
Dökme boru ve aksamı	181,1	39,0	16	69,0	177	12
Pik döküm parçaları	55,4	115,0	16	205,0	179	13
Çelik döküm parçaları	-	14,5	-	40,0	275	22
Temper, sfero v. b. döküm parçaları	-	2,0	-	12,0	600	44
Diğerleri	1,5	2,5	11	4,0	156	9
Toplam	609,4	1 090,0	12,3	2 035,0	187	13,4

TABLO : 280 . Yurtiçi Yarı - Mamul Talep Tahminleri (Bin ton)

	1962	1967	I. Plan yıllık % artış	1972	Endeks 1972 1967=100	II. Plan yıllık % artış
Mal Grupları	(1)	(2)	(3)	(4)	(5)	(6)
Toplam yüksek fırın ürünleri	230,9	1.050	35	2050	195	14
Her çeşit pik	97,5	160	15	330	206	16
Çelikhaneye verilen sıvı maden	151,4	890	42	1.720	193
Külçe - çelik ingot	281,9	1100	32	2180	198	15
Kütük	215,1	520	19	1.000	192	14
Plâtina	26,9	25	15	56	100	0
Pilmaşin	43,2	60	9	115	174	12
Çelik bant	33,1	78	19	135	173	12

TABLO : 28I . YURTİÇİ TALEP TAHMİNLERİ (Milyon TL.) (1965 fiyatlarıyla)

	1962	1967	I. Plan yıllık % artış	1972	Endeks 1972 1967=100	II. Plan yıllık % artış
Mal Grupları	(1)	(2)	(3)	(4)	(5)	(6)
Mamul talebi	1.015,3	2.273	17,5	4.290	189	13,6
Yarı - mamul talebi	263,3	547	15,8	1.180	216	16,6
Toplam	1.278,6	2.820	17,2	5.470	194	14,2

TABLO : 282 . Üretim hedefleri (Bin ton)

	1962	1967	I. Plan yıllık % artış	1972	Endeks 1972 1967=100	II. Plan yıllık % artış
Mal Grupları	(1)	(2)	(3)	(4)	(5)	(6)
Yuvarlaklar	170,0	324	14	580	176	12
Ağır profiller	46,0	25	17	25	100	0
Hafif profiller	-	75	-	100	133	6
Demiryolu malzemesi	13,7	10	3	10	100	0
Teller	38,0	60	10	108	184	13
Levhalar	3,5	13	30	30	226	18
Sıcak çekilmiş saçlar	22,2	80	29	120	166	11
Soğuk çekilmiş saçlar	-	50	-	120	240	19
Galvanizli saçlar	-	-	-	40	-	-
Teneke	-	35	-	68	194	17
Şerit ve çemberler	-	-	-	15	-	-
Dikişli çelik boru ve aksamı	21,1	60	25	111	185	13
Çekme çelik boru ve aksamı	-	-	-	22	-	-
Makina yapı ve takım çelikleri	27,0	40	10	80	200	15
Dökme boru ve aksamı	22,0	28	5	35	127	5
Pik döküm parçaları	50,0	115	18	205	179	12
Çelik döküm parçaları	-	14	-	35	259	21
Temper, sfero v. b. döküm parçaları	-	2	-	10	500	38
Diğerleri	1,2	2	11	4	166	11
Toplam	414,7	933	18	1.618	174	12

TABLO : 283 . Üretim Hedefleri (Bin ton)

	1962	1967	I. Plan yıllık % artış	1972	Endeks 1972 1967=100	II. Plan yıllık % artış
Mal Grupları	(1)	(2)	(3)	(4)	(5)	(6)
Toplam yüksek fırın ürünü	221,0	950	34	1450	180	13
Her çeşit pik	70,6	160	18	170	106	2
Çelikhaneye verilen sıvı maden	151,4	790	41	1280	162	10
Külçe - çelik, ingot	278,7	980	29	1650	168	11
Kütük	194,6	420	17	600	143	8
Plâtina	20,0	55	22	55	100	0
Filmaşin	25,0	66	21	155	175	12
Çelik bandı	-	75	-	150	200	15

TABLO : 284 . Üretim hedefleri (Milyon TL, 1965 fiyatları ile )

	1962	1967	I. Plan yıllık % artış	1972	Endeks 1972 1967=100	II. Plan yıllık % artış
Mal Grupları	(1)	(2)	(3)	(4)	(5)	(6)
Demir çelik mamulleri toplam değeri	960	1980	16	3750	189	14
Sektör içi ara mal (Yan mamul) satışları değeri	140	440	26	750	170	11
Sektörün toplam üretimi değeri	1100	2420	17	4500	185	13

TABLO : 285 . İthalât tahminleri (Bin ton)

	1962	1967	I. Plan yıllık % artış	1972	Endeks 1972 1967=100	II. Plan yıllık % artış
Mal Grupları	(1)	(2)	(3)	(4)	(5)	(6)
Yuvarlaklar	2,5	-	-	-	-	-
Ağır profiller	-	24	15	35	-	-
Hafif profiller	10,5	-	-	60	-	-
Demiryolu malzemesi	1,1	23	182	60	214	16
Teller	0,7	2	17	-	-	-
Levhalar	-	3	-	-	-	-
Sıcak çekilmiş saçlar	0,1			28
Soğuk çekilmiş saçlar	40,6	2	-	49	-	-
Galvanizli saçlar	21,3	28	6	22	78	-
Teneke	25,6	7	-	-	-	-
Şerit ve çemberler	11,8	17	7	11	64	-
Dikişli çelik boru ve aksamı	-	-	-	-	-	-
Çekme çelik boru ve aksamı	30,4	25	-	10	40	-
Makine yapı ve takım çeliği	7,9	19	16	28	153	9
Dökme boru ve aksamı	0,6	11	155	34	305	25
Pik döküm parçaları	-	-	-	-	-	-
Çelik döküm parçaları	-	-	-	3	-	-
Temper. sfero, v.b. döküm parçaları	-	-	-	2	-	-
Diğerleri	-	-	-	-	-	-
Toplam	153,1	161	1	344	210	17

TABLO : 286 . İthalât tahminleri (Bin ton)

	1962	1967	I. Plan yıllık % artış	1972	Endeks 1972 1967=100	II. Plan yıllık % artış
Mal Grupları	(1)	(2)	(3)	(4)	(5)	(6)
Toplam yüksek fırın ürünü	-	-	-	-	-
Her çeşit pik	8,9	-	-	160	-	-
Çelikhaneye verilen sıvı maden	-	-	-	-	-	-
Külçe - çelik, ingot	-	-	-	-	-	-
Kütük	7,3	100	68	400	400	32
Platina	1,0	-	-	-	-	-
Filmaşin	18,2	-	-	-	-	-
Çelik band	23,1	-	-	-	-	-

TABLO : 287 .İthalât Tahminleri (Milyon TL J

	1962	1967	I. Plan yıllık % artış	1972	Endeks 1972 1967=100	II. Plan yıllık % artış
Mal Grupları	(1)	(2)	(3)	(4)	(5)	(6)
Yarı mamuller toplamı	123,3	107,0	-3	430,0	402	33
Mamuller toplamı	325,3	293,0	-3	640,0	184	13
Genel toplam	448,6	400,0	-3	1.070,0	242	19

İkinci Plan döneminde de, yapılması zorunlu olan ithalâtın toplam değeri yaklaşık olarak yeni bir entegre demir - çelik tesisi yatırımlarına eşittir. Bu da, yurt içi üretim imkânlarını artırma çalışmalarının hayati önemini göstermektedir.

c.YATIRIMLAR :

İkinci Plan döneminde demir - çelik sektöründe kamu ve özel sektör tarafından yapılacağı tahmin edilen yatırımlar 1965 yılı fiyatlarıyla Tablo 288 de gösterilmiştir. Bu yatırımların yaklaşık olarak yüzde 55 inin makina ve teçhizat olacağı tahmin edilmektedir. 1963 - 1972 döneminde bu sektörde en önemli iki yatırım : Üçüncü Entegre Demir - Çelik Tesislerinin kuruluşu ile Ereğli Demir - Çelik Fabrikalarının genişletilmesi olacaktır.

TABLO : 288 . Yatırım Tahminleri (Milyon T. L.) 1965 fiyatları ile

	Toplam yatırımlar
1963 - 1967 dönemi	2.752,1
1968 - 1972 dönemi	4.200,0

TABLO : 289 . Dış Ticaret Dengesi (Milyon TL,) (1965 fiyatlarıyla)

	1967	1972	Endeks 1972 1967=100	II. Plan yıllık % artış
	(1)	(2)	(3)	(4)
İhracat (FOB)	-	-	-	-
İthalât (CİF)	400	970	242	19
Fark	-400	-970	-242	-19

1972 yılı içinde işletmeye alınacağı tahmin edilen Üçüncü Demir -Çelik Tesislerinde pik, kütük, demiryolu malzemesi, ağır ve hafif profiller üretilecektir. Tesislerin kuruluş amacı, piyasanın ihtiyacı olan pik ve kütüğü bol miktarlarda üretmek, aynı zamanda büyük yatırımları gerektiren ray ve ağır profiller talebini karşılamaktır. Tesislerin 1972 yılı sonunda işletmeye alınacağı tahmin edilmektedir.

Mart 1965 te işletmeye alınmış olan Ereğli - Demir ve Çelik Fabrikalarının kuruluşunda, aynı zamanda genişleme imkânları da gözetilerek geniş alt yapı yatırımları yapılmıştır. İkinci Plan döneminde yassı hadde mamullerine talep çok hızlı gelişecektir. Bu talebin geniş ölçüde ve ayrıca kütük ve pik talebinin kısmen Ereğli Demir – Çelik Fabrikalarında yapılacak ek yatırımlarla ve teknolojik tedbirlerle karşılanacağı tahmin edilmektedir.

d.DIŞ TiCARET DENGESİ :

Demir-Çelik Sanayiinin dış ticaret dengesi Tablo 289 da görülmektedir.

3.TEDBİRLER :

a. Türkiye Demir - Çelik Sanayii kuruluşları arasında gerekli koordinasyonun sağlanması, yurt içi sanayiinin gelişmesiyle ilgili teknik ve ekonomik araştırmaların yapılabilmesi, demir - çelik istatistik bilgilerinin toplanması, standart ve yayın gibi faaliyetin yürütülmesi için kamu ve özel sektörün katılmasıyla bir «Demir - Çelik Birliği» kurulacaktır.

b. Sektörün mamul ve yarı mamul maliyetlerinin dünya maliyetleri seviyesine indirilmesi için gerekli tedbirler araştırılacaktır.

c. Makina ve teçhizat sektörlerinin artan makina yapı ve takım çeliği ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla bu ürünlerin üretimi teşvik edilecektir.