ÜÇÜNCÜ BEŞ YILLIK KALKINMA PLANI 1973 - 1977 DEMİR ÇELİK SEKTÖRÜ

ÜÇÜNCÜ BEŞ YILLIK KALKINMA PLANI

1973 - 1977

DEMİR ÇELİK SEKTÖRÜ

Sayfa 462

I. PLANLI DÖNEMDE GELİŞMELER :

921. Çeşitli ikame mallarındaki gelişmelere rağmen, çeliğin, sanayinin başlıca girdisini oluşturması, demir çelik sektörü ile sanayi arasındaki kuvvetli ilişkiyi sürdürmektedir. Bu sektördeki gelişmelerin, hedef alınan sanayileşme doğrultusunda gerçekleşmesi beklenmektedir.

922. Birinci Beş Yıllık Planda demir - çelik sanayiinin bazı alt dallarında kullanılmayan kapasitenin varlığı üzerinde durulmuştur, İkinci Beş Yıllık Planda ise ithalat gerekliliği belirtilmiştir

923. Ayrıca planlı dönemde demir-çelik sektöründe verimliliğin artırılması ve maliyetlerin düşürülmesi amacıyla diğer bazı tedbirler yanında, demir cevheri niteliğinin geliştirilmesi ve üretim tekniğinde yeni metotların kullanılması öngörülmüştür. Demir - Çelik Sanayiinde Birinci ve İkinci Beş Yıllık Planların üzerinde ağırlıkla durduğu proje, tesis ve işletme ile ilgili işlerin tümünü birleştirecek tek örgüt kurulması gerçekleştirilememiştir. Cevher niteliğini geliştirme alanında da gecikmeler olmuş, ilgili projeler İkinci Plan döneminin sonunda ele alınabilmiştir

924. Planlı dönemde ham demir üretimi 7,4 kat, ham çelik üretimi 7,5 kat artmıştır. Demir -Çelik nihaî ürünlerinin, aynı dönemdeki üretim artışı 5 kat olmuştur. Nihai ürün talebi ise, miktar olarak yine aynı dönemde 4,1 kat artış göstermiştir. Demir-Çelik nihai ürünleri üretimindeki gelişmeler Tablo (338) de yer almıştır Bu dönemde, Ereğli tesislerinin büyük bir kapasite ile üretime başlaması sonucu, en büyük gelişme yassı hadde ürünlerinde görülmüştür Bu konuda her iki Planın da öngördüğü hedefler büyük oranda aşılmıştır

925. Uzun hadde ürünleri talebi ise, genellikle inşaat sektöründeki Plan hedeflerini aşan gelişmeye paralellik göstermiş bu ürünlerde her iki planın hedefleri aşılmıştır. Konut tipi inşaat talebinin gelişmesine paralel olarak, çubuklara olan talep, profillere oranla daha hızlı artmıştır, imalat sanayiinin yassı hadde ürünleri talebi önemli ölçüde Plan hedeflerini aşarken, özel çelik talebi ve döküm parçaları üretimi İkinci Plan hedeflerinin altında kalmıştır. Bu durum, planlı dönemde makina imalat sanayileri dışındaki madeni eşya, taşıt imalâtı gibi sanayi kollarında daha hızlı bir gelişme gerçekleştiğini doğrulamaktadır.

926. Demir - Çelik talebinin karşılanmasında sürekli olarak ithalât gerekmiştir. İthalâtın yapısında görülen en önemli değişiklik; ithalâtta yarı ürün payının, Plan tahminlerine oranla daha büyük bir hızla artmış olmasıdır. Nitekim yan ürün ithalâtı, İkinci Plan döneminde tahmin edilen değerin % 160’ı olarak gerçekleşirken, nihai ürün ithalatı gerçekleşme oranı % 30’da kalmıştır. Bu dönemde sektörün bazı mallarında süreksiz ve küçük miktarlar halinde ihracat yapılabilmiştir.

TABLO : 338 . Planlı Dönemde Demir - Çelik Nihaî Ürünleri üretiminde Gelişmeler

	1962	1967		Birinci Plan yıllık ortalama artış %	1972		İkinci Plan yıllık ortalama artış %
		Plan hedefi	Gerçeklenme		Plan hedefi	Gerçekleşme tahmini
Mallar	(1)	(2)	(3)	(4)	(5)	(6)	(7)
Çubuk	220	310	488	17,3	580	720	8,1
Ağır profil	15	-	42	22,0	25	50	3,5
Hafif profil	35	145	88	20,3	100	170	14,1
Demiryolu malzemesi	14	&6	24	11,4	10	16	-7,7
Tel	42	49	67	9,5	108	92	6,5
Levha	4	17	28	47,6	30	115	32,6
Sıcak çekilmiş sac	21	-	99	36,5	120	117	3,4
Soğuk çekilmiş sac	-	72	80	-	120	200	20,3
Kaplamalı sac	-	-	-	-	40	30	-
Teneke	-	47	52	-	68	65	4,6
Dikişli boru	29	53	62	16,4	111	130	15,9
Dökme Boru	17	40	27	0,7	35	-	-
Pik döküm	49	110	140	23,4	205	214(a)	4,3(a)
Çelik döküm	4	4	6	14,9	35	18	17,7
Diğer döküm	1	1	6	43,1	14
Özel çelik	27 (b)	18	35	5,3	80	70	14,9
Dikişsiz boru	-	-	-	-	22	-	-
TOPLAM	451	932	1246	22,5	1703	2007	9,9

Kaynak : Devlet Planlama Teşkilâtı

(a) Pik döküm, dökme boru ve diğer dökümler dahildir.

(b) Özel çelik diğer ürünlere paylaştırılmıştır. Toplama dahil edilmiştir

TABLO : 339 . On Yıllık Dönemde Demir-Çelik Ürünleri Talebi (a)

	Bin Ton			Yıllık yüzde artış
	1972	1977	1982	1977/72	1982/77
	(1)	(2)	(3)	(4)	(5)
Yuvarlak (b)	700	1137	1657	10,2	78,0
Ağır profil (g)	67	112	132	10,8	3,3
Hafif profil (c)	205	417	696	15,3	10,3
Demiryolu malzemesi	27	47	60	11,7	5,0
Tel	96	188	317	14,6	110
Levha	130	260	454	149	11,8
Sıcak Çek. Sac	180	350	599	14,2	113,0
Soğuk Çek. sac (f)	200	565	993	230,0	11,9
Galvanizli sağ	30	48	78	99,0	10,2
Teneke	70	123	216	11,9	11,9
Dikişli boru	130	210	338	10,1	10,0
Dikişsiz boru	32	54	93	11,0	11,5
Özel çelik (d) (f)	100	265	567	23,3	14,7
Döküm	2132	389	729	10,9	13,4
TOPLAM	2198	4185	6929	137,0	10,6

(a) Bu tablodaki ayrıntı 10 yıl için verilebilmektedir.

(b) + 60 mm. hariç

(c) Yuvarlak hariç

(d) Makina yapım ve takım çelikleri, alaşımlı, yüksek karbonlu, dövme, kütük v.b. gibi her türdeki ürünler olarak verilmiştir, Yan ürün şeklindeki özel çeliklerden, sadece yarı ürün olarak kullanılanlar veya ürün şekline getirilmeden tüketilenler dahil edilmiştir.

(e) Galvanizli saçların içindeki soğuk çekilmiş saç tutan soğuk çekilmiş suçlardan düşünülmüştür. Diğer kaplamalı saçlarda (Tenekeler hariç) bu kalemde gösterilmiştir.

(f) Manyetik suçlar, soğuk çekilmiş saçlara dahil değildir. Bu tür saçlar özel çelikler içinde gösterilmiştir.

(g) + 60 mm. çaplı yuvarlaklar ile genişliği + 120 mm. lik lamalar, büyük kesitli çubuklar, kütük vb blumlar dahil edilmiştir.

(h) Pik borular, sfereo, temper v.b. ile her nevi pik ve çelik dökümler dahil edilmiştir.

TABLO : 340 . Uzun Dönemli Demir-Çelik Talebinin Ana Ürün Bölümlerine Göre Değişimi (Bin Ton)

	1972	1977	1982	1987	1992	1995
	(1)	(2)	(3)	(4)	(5)	(6)
Uzun hadde ürünleri	1094	1901	2862	4418	6230	6765
Yassı hadde ürünleri	740	1556	2678	4879	7400	8800
Özel çelik	100	285	567	1191	2000	2400
Çekme boru	32	54	93	150	210	250
Dökümler (Boru dahil)	232	389	729	1314	1060	2285
TOPLAM	2198	4185	6929	11952	17800	20500

II. UZUN DÖNEMDE GELİŞME HEDEFLERİ (1972 - 1995) :

927. Demir - çelik sektörünün uzun dönemli gelişmesi sanayileşmenin ve özellikle yatırım malları sanayilerinin temel hammaddesi olması ve bu nedenle sanayileşmede kilit rolü bulunması göz önünde tutularak ele alınmıştır. Sanayileşmenin gelişmesine paralel olarak, özel çelik ve yassı hadde ürünlerinin toplam demir-çelik talebi içindeki paylarının hızla artması ve üretim bileşiminin bu yönde değişmesi beklenmektedir.

928. Çeşitli metaller ve petrokimya ürünleriyle ciddî rekabeti ve gelişen ikame malları karşısında demir ve çelik ürünlerinin tüketim alanlarında sürekli bir değişme görülmektedir. Buna rağmen, daha çok gemi sanayi ile boru hatları yapımında ve denizaltı sondaj çalışmalarındaki gelişmeler sonucu dünya demir-çelik dış ticaret hacminin hızla gelişmesi dikkat çekicidir. Türkiye’de talebin, uzun dönemde bu sanayilerin ve ayrıca inşaat sektörünün talebine bağlı olarak gelişmesi beklenmektedir.

929. Yeni strateji’de öngörülen hız ve yapıdaki sanayileşmenin gerçekleştirilebilmesi için, demir-çelik ürün maliyetlerinin uluslararası alanda rekabet edebilir düzeyde tutulması gerekmektedir. Bu sektör malları Avrupa Kömür ve Çelik Birliği kapsamında bulunmasına rağmen, Avrupa Ekonomik Topluluğu ile ilişkilerimiz açısından maliyetlerinin indirilmesi zorunludur. Bunun sonucunda bazı ürünler için uzun dönemde ihracat olanağı yaratılabilir,

930. Uzun dönemli bir perspektif içinde inşaatta kullanılan demirin kalitesinde iyileştirmeler yanında, mukavemet artırıcı şekillendirmelerin yaygınlaştırılması gerekli görülmektedir. İnşaat tekniğindeki gelişmeler, şehirleşme hızı, nüfus artış hızı ve gayrisafi millî hasılanın perspektif dönemdeki artış hızları dikkate alınarak, yuvarlak demir talebinin yıllık artış hızının önümüzdeki on yıl içinde ortalama yüzde 9 dolayında olacağı tahmin edilmiştir.

931. Hızlı sanayileşmenin ve özellikle yatırım mallan sanayilerinin gelişmesine bağlı olarak hafif profil talebinin 1973 -1987 döneminde yılda ortalama yüzde 12 dolayında artması beklenmektedir. Ağır profilde talebin ikame mallarına dönüşmesi beklendiğinden, artış hızının aynı dönemde yılda ortalama yüzde 7,0 dolayında olacağı tahmin edilmiştir

932. Yassı ürün talebi, imalât sanayiinin çeşitli alt dallarının gelişmelerine göre tahmin edilmiştir. Sanayileşme yapısında yatırım malları yönünde öngörülen değişmeler, uzun dönemde özel çelik ve döküm ile yassı hadde ürünleri talebinde önemli artışlar gerektirecektir. (Tablo 339, 340 ve 341).

TABLO : 341 . Talebin Bileşimi.

	1972	1977	1982	1987	1992	1905
	(1)	(2)	(3)	(4)	(5)	(6)
Uzun hadde ürünü	49,8	45,4	41,3	37,0	35,0	33,0
Yassı hadde ürünü	33,7	37,2	33,6	40,6	41,5	43,0
Özel çelik	4,5	6,8	8,2	10,0	11,3	11,8
Çekme boru	1,4	1,3	1,4	1,2	1,2	1,2
Dökümler (Boru dahil)	10,6	9,3	10,5	11,0	11,0	11,0
TOPLAM	100,0	100,0	100,0	100,0	100,0	100,0

TABLO : 342 . Japonya ve Türkiye Demir Çelik Üretimi Özelliklerinin Gelişmesi

	JAPONYA			TÜRKİYE
	1960	1965	1972	1977	1982	1987
	(1)	(2)	(3)	(4)	(5)	(6)
Ham demir üretimi (Milyon ton)	11	27	1,2	3,4	6,1	10,6
Yüksek fırın sayısı (Adet)	34	49	4	8	10	14
Ortalama fırın hacmi (M3)	941	1173	713	1151	1331	1665
Kok kullanımı (Kg.) (a)	6lf	507	800	650	500	450
Şarj içinde aglomere cevher oranı (Yüzde)	46,0	62,6	25,0 (b)	70,0(a)	80,0	95,0

Kaynak : Muhtelif U. N. Yayınları

(a) Ton Ham Demir başına (b) Sinter (c) Sinter ve Pelet

TABLO : 343 . Ham Çelik Üretim Kapasitelerine Göre Çelik Tesisleri Sayısı (Adet}

(dahil edilmedi MB )

933. Yukarda belirtilen hedeflerin maliyetler düşürülerek gerçekleştirilmesi İçin belirli verimlilik artışlarının sağlanması zorunlu görülmektedir. Bununla ilgili olarak yüksek fırınlara zenginleştirilmiş demir cevheri (108 - Demir cevherinin pellet veya sinter gibi aglomerasyon ürünlerini kullanmak suretiyle yüksekfırın şarjının ortalama yüzde 68 (Fe) üzerinden yapılması öngörülmüştür) verilmesi ve birim hamdemir için kok kullanımında düzenli azaltmalar (109 -1972 de 800 kg, 1977 de 650 kg. 1982 de 600 kg. kok/ton hamdemir hedef alınmıştır.) yapılması öngörülmüştür. Bu husus demir - çelik sanayiinin verimliliklerini artırma yanında sınırlı arz olanakları açısından da zorunludur (Tablo 342 ve 343). Demir cevheri ve metalurjik taşkömürü talepleri Tablo 344 ve 345 de gösterilmiştir.

TABLO : 344 . Demir Cevheri Talebi (Milyon Ton, Yüzde 68 Fe muhtevası)

	1977	1982	1987	1992	1995
	(1)	(2)	(3)	(4)	(5)
Erdemir	2,2	4,5	7,0	8,0	8,0
İsdemir	2,8	5,4	7,0	8,0	8,0
IV. Tesis	-	-	3,5	7,0	10,0
Karabük	I,2	1,4	-	-	-
Diğerleri	0,3	1,0	1,3	2,0	4,0
TOPLAM	6,5	12,3	18,8	25,0	30,0

TABLO : 345 . Metalurjik Taşkömür Talebi (Milyon Ton)

	1977 (a)	1982 (b)	1987 (b)	1992 (b)	1995 (b)
	(1)	(2)	(3)	(4)	(5)
Erdemir	1,5	2,0	3,0	3,5	3,5
İsdemir	1,7	2,7	3,0	3,5	3,5
IV. Tesis	-	-	1,7	3,0	4,0
Karabük	0,9	1,0	-	-	-
Diğerleri	0,5	0,2	0,9	1,0	1,5
TOPLAM	4,3	5,9	8,2	11,0	12,5

(a) Yüzde 9 küllü   (b) Yüzde 8 küllü

934. Son on yıllık dönemde hızla gelişen oksijenle çelik üretiminin uzun dönemde yerini koruması beklenmektedir, özellikle, elektrik enerjisi üretim maliyetlerinin yüksek oluşu, elektrikle çelik üretimini olumsuz olarak etkilemektedir. Bu darboğazın 1982 yılından sonra nisbeten kaldırılabileceği tahmin edilebilir. Çelik teknolojisindeki hızlı gelişmeler ile özellikle, ön redükleme usulleri ile yeni hafif alaşımlı özel çelik üretmek; ileride kurulacak demir - çelik tesislerinin özelliklerini büyük ölçüde etkileyecektir. Bu nedenle yeni tesisler kurma durumunda olan Türkiye’nin, bu teknolojik gelişmeyi yakından araştırması ve izlemesi gerekmektedir (Tablo 346).

TABLO : 346 . Üretim Programlaması (Sektör İçi genel denge) (a) (Bin Ton)

	1972 (e)	1977	1982	1987
	(1)	(2)	(3)	(4)
Elektrik çeliği	235,0	324,0	700,0	1450,0
Oksijen çeliği	250,0	3535,0	6635,0	11890,0
SM çeliği	635.0	700,0	700,0	700,0
Toplam ham çelik	1750,0 (c)	4560,0	8035,0	14040,0
Ham demir	1130,0	3410,0	6088,0	10564,0
Döküm piki	244,0	362,0	603,0	1204,0
Döküm çeliği	17,5	45,0	95,0	2100
Hadde ürünleri (d)	1400,0	3567,0	6200,0	10638,0
Pik döküm	232,0	344,0	634,0	1144,0
Çelik döküm	17,5	45,0	05,0	210,0
Ürün toplamı	1649,5	3956,0	6929,0	11952,0

(a) Talep tahminleri 1995 yılına kadar uzatılmış, ancak üretim teknolojisindeki değişmeler nedeniyle üretim programlaması 1987 yılından öteye götürülememiştir. Üretim, programlarının düzenlenmesinde tamir ve bakım, gibi durumların dengelenmesini sağlamak üzere, üretim kapasitelerinde talebin üzerinde seçimler yapılmıştır.

(b) Siemens-Martin çeliği üretiminin uzun dönemli gelişmesi; proje bazındaki değerlendirmelere göre, oksijen çeliği üretimine dönüşebilir,

(c) Ham çelik miktarları; nihaî Ürünler üretim programı için gerekli dengelemenin yapılmasında kullanılmaktadır. Üretim gerçekleşme miktarı 1401 bin tondur.

(d) Özel çelik dahildir.

(e) Denge değerleri olup, gerçekleşme değerlerinden farklı olabilirler.

III. ULUSLARARASI KARŞILAŞTIRMALAR:

935. Özellikle, Planlı dönemde Türkiye’nin çelik üretim ve tüketiminde önemli ilerlemeler meydana gelmiştir. Bazı ülkelerle karşılaştırmalı olarak; üretim Tablo 347 de, tüketim ise Tablo 348 de verilmektedir,

936. Fert basma ham çelik tüketiminde (Tablo 349). 1971 yılı için görülen genel azalmalar, 1970 yılında batı ülkelerindeki genel ekonomik durgunluk ile ilgilidir. 1977 ve 1982 yılları için Türkiye’de öngörülen yüksek üretim artış hızına rağmen, nüfus artışının yüksek olması nedeniyle fert başına tüketim miktarındaki artış düşük kalmaktadır.

TABLO : 347 . Bazı Ülkelerde Ham. Çelik Üretiminin Gelişmesi

( dahil edilmedi MB )

TABLO : 348 . Bazı Ülkelerde Ham Çelik Eş Değeri Olarak Tüketimin Gelişmesi

( dahil edilmedi MB )

TABLO : 349 . Çeşitli Ülkelerde Fert Başına Ham Çelik Tüketimi (Kg/Kişi)

		1935	1950	1960	1969	1971	1977	1982
		(1)	(2)	(3)	(4)	(5)	(6)	(7)
1	İtalya	52	63	186	325	358	-	-
2	İspanya	16	32	60	187	276 (d)	370 (b)	480 (c)
3	Yugoslavya	17	37	92	167	201	-	-
4	Japonya	84	58	209	602	551	-	-
5	Yunanistan	24	30	49	80	72	-	-
6	Bulgaristan	-	21	110	253	273	-	-
7	ABD	314	367	497	682	617	-	-
8	Fransa	132	156	300	444	421	-	-
9	Almanya	-	205	270	663	571	-	-
10	Türkiye	10	16	22	47	58(a)	107	166

Kaynak : U.N. Economic Commission For Europe, 1971 ve Devlet Planlama Teşkilâtı

(a) 1972 Yılı   (b) 1975 Yılı   (c) 1980 Yılı   (d) 1970 Yılı

IV. ÜÇÜNCÜ PLAN HEDEFLERİ :

937. Üçüncü Plan’ın demir çelik sektörü ile ilgili büyüklüklerinin tespitinde, (i) Mevcut 1,3 milyon ton hamdemir üretim kapasiteli 4 yüksek fırına ek olarak, inşaatı devam eden 1,2 milyon tonluk 2 yüksek fırının 1974 yılı Ekim ayında işletmeye geçirilmesi, (ii) 6,0 milyon ton üretim kapasiteli yeni 5 yüksek fırının inşaatının başlaması, (iii) Yeni fırınlardan birinin 1977 yılında İskenderun’da ve diğerinin 1975 yılı başında Ereğli’de üretime başlaması, (iv) Yeni elektrikli çelik üretim tesisleri kurulmasında kapasite seçimi ve özel çelik üretimine elverişlilik üzerinde önemle durulması ve fırın sayısının 1977 yılında 19’u geçmemesi, (v) Yüksek fırınlara şarj edilen demir cevherinin ortalama yüzde 62 Fe ihtiva etmesi, (vi) ton hamdemir üretimi için 1977 yılında ortalama 650 kg. ve 1982 yılında 500 kg. kok kullanılması, (vii) yeni yüksek fırınların en az 2000 m3 hacimle seçilmesi, (viii) 1988 lerde demir çelik ürünlerinde uluslararası fiyat düzeyine ulaşılması, (ıx) inşaat demiri biçim ve niteliğinin geliştirilmesi. (x) 1987 yılında in milyon ton dolayında ham çelik üretimi yapacak yeni bir tesisin projesinin hazırlanması ve alt-yapı inşaatlarına geçilmesi esas alınmıştır.

1. TALEP :

(1) İÇ TALEP :

938. Üçüncü Plan döneminde toplam talebin yılda ortalama yüzde 14,7 artacağı tahmin edilmektedir. Bu dönemde, yassı hadde ürünleri talebinin, uzun hadde ürünleri talebine oranla daha yüksek bir hızla artması beklenmektedir, özel alaşımlı çelik talebinin ise yılda ortalama yüzde 27,8 gibi hızlı bir gelişme göstereceği hesaplanmıştır.

939. Başta alaşımlı çelikler olmak üzere, soğuk çekilmiş saçlar ve çelik ürünleri talebinin en yüksek artışı göstereceği ve bunların yanında yüksek karbonlu özel çelikler ile tel ve hafif profil talebinin sektör ortalamasının üzerinde gelişeceği tahmin edilmektedir.

940. Üçüncü Plan döneminde yurtiçi talebin en düşük artış göstermesi beklenen ürünleri ağır profil, demiryolu malzemesi ve çubuklar olmaktadır (Tablo 350 ve 351).

941. 1973 - 1074 yıllarında yurtiçi talebin karşılanmasında ithalatın önemi artacak, daha sonra, yerli üretim olanaklarının gelişmesiyle ithalat hızla azalacaktır.

(2) DIŞ TALEP (İHRACAT) :

942. Üçüncü Plan döneminde demir-çelik ürünlerinde ihracat önem taşımamaktadır.

TABLO : 350 . Demir Çelik Sanayii Ürünleri Yurtiçi Talebi ( Miktar : Bin ton, Değer : 1871 fiyatları ile Milyon TL )

	1967		1972		İkinci Plan yıllık ortalama artış, %	1977		Üçüncü Plan yıllık ortalama artış, %
	Miktar	Değer	Miktar	Değer		Miktar	Değer
Mallar	(1)	(2)	(3)	(4)	(5)	(6)	(7)	(8)
Yuvarlak	458	1145	700	1750	8,9	1137	2808	9,9
Hafif profil	42	118	205	574	37,2	417	1231	16,5
Ağır profil	90	255	67	190	5,7	112	321	11,1
Demiryolu malzemesi	8	24	27	81	27,5	47	140	11,0
Tel	67	302	95	428	7,2	188	846	14,6
Levha	39	156	130	520	27,1	260	1086	159
Sıcak çekilmiş sac	100	450	180	810	12,5	350	1573	14,2
Soğuk çekilmiş sac	76	342	200	900	21,4	565	2536	23,0
Kaplamalı sac	14	70	30	150	16,5	48	240	9,9
Teneke	50	263	70	368	6,9	123	646	11,9
Dikişli boru	66	297	130	585	14,5	210	945	10,1
Dikişsiz boru (b)	22	110	32	160	7,8	54	243	8,7
Yüksek karbonlu özel çelik	61 (c)	397 (c)	58	270	10,4 (c)	135	600	17,3
Alaşımlı özel çelik (a)			34	340		137	1160	27,8
Manyetik sac			8	40		13	65	10,2
Pik döküm	145	435	214	642	8,1	344	1035	10,0
Çelik döküm	8	24	18	54	17,6	45	135	20,3
TOPLAM	1267	4388	2198	7362	12,4	4185	15610	14,7

Kaynak: Devlet Planlama Teşkilâtı

(a) Alaşımlı özel çeliğin toplam, çelik içindeki payı yüzde 1,7 dir. Toplam özel çelik içindeki payı ise yüzde 36 dır. Birinci oranı 1977 de 3,1 ve 1988 de 5,5 olacağı, İkinci oranın ise 1977 de45 ve 1982 de 60 olması beklenmektedir.

(b) Çekme boru fabrikası 1974 de ithalâtı önlemektedir.

(c) Özel çelik toplamı için verilmiştir.

TABLO : 351 . Demir Çelik Sanayii Yan Ürünleri Yurt İçi Talebi (Bin Ton)

	1967	1972	İkinci Plan yıllık ortalama artış, %	1977	Üçüncü Plan yıllık ortalama artış, %
Mallar	(1)	(2)	(3)	(4)	(5)
Ham demir		1636		3407	15,8
Döküm piki	167	244	7,9	362	8,2
Çelik piki		1391		3021	16,6
Ham çelik		2219		4560	15,5
Döküm çeliği		18		45	20,1
Haddelenecek Özel çelik		88		325	29,9
Uzun hadde için ham çelik		1279		2115	10,8
Yassı hadde için ham çelik		834		1975	18,7
ÜRÜN TOPLAMI	1267	2198	11,6	4165	13,7

Kaynak : Devlet Planlama Teşkilatı.

2. ÜRETİM:

943. Üçüncü Plan döneminde demir çelik ürünleri üretiminin yılda ortalama yüzde 15,9 artması öngörülmüştür. Aynı dönemde ham demir üretiminin yılda ortalama yüzde 24, ham çelik üretiminin yüzde 26, yassı hadde üretimi için gerekli ham çelik üretiminin yüzde 19, uzun hadde ürünleri üretimi için gerekil ham çelik üretiminin yüzde 36 oranında artması hedef alınmıştır. Bu hedefe ulaşıldığında, ithalata dayalı uzun hadde ürünleri talebi yurtiçi üretimle karşılanacaktır, iç talepteki önceliklere uygun olarak alaşımlı özel çelik, soğuk çekilmiş saç ve çelik döküm ürünleri üretim artışlarının, genel sektör ortalama artışlarının üzerinde gelişme gösterecekleri tahmin edilmektedir. Bu durum, yeni üretime geçecek tesislerin haddeleme ve döküm birimlerini de kapsamasından ileri gelmektedir. Sektörün alt bölümleri itibariyle üretim hedefleri Tablo 352 ve 353 de verilmiştir.

3. İTHALAT:

944. Üçüncü Plan döneminde, yapılan talep ve üretim tahminlerine göre, bu sektörde toplam olarak 10 milyar 733 milyon TL. lık ithalat yapılması gerektiği hesaplanmıştır. Bu ithalatın içindeki nihai ürünler payının yüzde 32 yi bulacağı tahmin edilmektedir. Sektörün ithalât durumu Tablo 354 ve 355 de verilmiştir.

TABLO :352 . Demir Çelik Ürünleri Üretimi (Miktar : Bin ton, Değer : 1971 fiyatları ile Milyon TL)

	1967		1972		İkinci plan yıllık ortalama artış, yüzde	1977		Üçüncü plan yüzde artışlar
	Miktar	Değer	Miktar	Değer		Miktar	Değer	Beş yıllık	Yıllık ortalama
Mallar	(1)	(2)	(3)	(4)	(5)	(6)	(7)	(8)	(9)
Yuvarlak	488	220	720	1800	1,8	1077	2690	49,4	8,4
Ağır profil	42	120	50	113	3,6	95	271	89,5	13,6
Hafif profil	88	246	170	476	14,1	386	1081	127,1	17,8
Demiryolu malzemesi	24	72	16	48	-7,8	40	120	150,0	20,1
Tel	67	302	92	414	6,5	188	846	104,3	15,4
Levha	28	112	115	460	32,6	244	976	112,2	16,3
Sıcak çekilmiş sac	99	446	117	527	3,4	325	1463	177,6	22,7
Soğuk çekilmiş sac	80	360	200	900	20,3	539	2426	169,6	22,0
Kaplamalı sac			30	150		4S	240	60,0	9,9
Teneke	52	273	65	341	4,6	123	646	89,4	13,6
Dikişli boru	62	279	130	585	15,9	210	945	61,5	10,1
Dikişsiz boru						54	243
Yüksek karbonlu özel çelik	35 (a)	228 (a)	45	205	14,8 (a)	110	500	143,9	19,5
Alaşımlı özet çelik			25	250		115	960	284,0	3Ü. 9
Manyetik sac						13	65
Pik dökümler	173	438	214	642	7,9	344	1035	61,2	10,0
Çelik dökümler	8	24	18	54	17,5	45	135	150,0	20,1
ÜRÜNLER TOPLAMI	1247	4120	2007	6995	11,1	3956	14642	109,3	13,9
YARI ÜRÜNLER. TOPLAMI (b)		749		889	3,5		1239	39,4	6,9
SEKTÖR TOPLAMI		4869		7884	10,1		15881	101,4	15,0

Kaynak : Devlet Planlama Teşkilâtı

(a) Özel çelik toplamı verilmiştir,

(b) Entegre tesislerden sektör içi diğer kuruluşlara, sevkedilen yarı ürünlerinin değerini göstermektedir.

TABLO : 353 . Demir Çelik Yarı Ürünleri Üretimi (Bin Ton)

	1967	1972	İkinci plan yıllık ortalama artış (Yüzde)	1977	Üçüncü plan yıllık ortalama artış (Yüzde)
Mallar	(1)	(2)	(3)	(4)	(5)
Ham demir	1069	1180	2,0	3410	23,6
Döküm piki	150	236	9,5	341	9,2
Çelik piki		944		2069	17,0
Ham çelik	1120	1401	4,6	4580	2R 6
Döküm çeliği		18		45	20,3
Haddelenecek özel çelik		88		326	20,8
Yassı hadde için .ham çelik		824		1975	19,1
Uzun hadde için ham çelik		482		2259	36,2

Kaynak : Devlet Planlama Teşkilâtı

TABLO : 354 . Demir Çelik Ürünleri İthalâtı (Miktar: bin ton , Değer : 1971 fiyatları ile Milyon TL. CIF )

	1967		1972		İkinci Plan yıllık ortalama artış, yüzde	1977		Üçüncü Plan yıllık ortalama artış, yüzde
	Miktar	Değer	Miktar	Değer		Miktar	Değer
Mallar	(1)	(2)	(3)	(4)	(5)	(6)	(7)	(8)
Yuvarlak	9	23	20	50	16,8	60	175	28,4
Ağır profil	6	17	17	47	22,5	18	50	1,2
Hafif profil	11	31	4?	126	32,4	31	94	-5,7
Demir yolu malzemesi	4	12	11	33	22,4	7	20	-9,5
Tel		1	3	14	695
Levha	8	32	15	60	13,4	16	75	4,6
Sıcak çekilmiş sac	2	9	63	283	99,2	25	110	-17,4
Soğuk çekilmiş sac						25	110
Teneke	2	11	5	27	19,7
Kaplamalı sac	14	30
Dikişsiz boru	22	110	32	160	7,8
Yüksek karbonlu özel çelik			13	65		25	100	9,0
Alaşımlı özel çelik	26 (a)	169 (a)	9	90	2,9 (a)	22	200	11,3
Manyetik sac			8	40
Dikişli boru	3	6
Ürünler toplamı	107	451	241	995	17,1	229	934	-1,3

Kaynak : Devlet istatistik Enstitüsü ve Devlet Planlama Teşkilatı

(a) Toplam özel çelik İçindir.

TABLO : 355 . Demir Çelik Ürünleri ithalâtı (Miktar: bin ton , Değer : 1971 fiyatları ile Milyon TL. CIF )

	1967		1972		İkinci Plan yıllık ortalama artış, yüzde	1977		Üçüncü Plan yıllık ortalama artış, yüzde
	Miktar	Değer	Miktar	Değer		Miktar	Değer
Mallar	(1)	(2)	(3)	(4)	(5)	(6)	(7)	(8)
Döküm piki	21	32	8	12	-17,8	44	64	40,6
Yassı için yarı ürün (a)	3	7	10	23	26,8
Uzun için yarı ürün (a)	130	260	797	1594	43,7
Toplam	154	299	815	1629	40,3	44	66	-47,4
Ürün toplamı	110	451	241	995	17,2	229	934	-1,3
Sektör toplamı	264	740	1056	2624	28,9	273	1000	-17,6

Kaynak : Devlet istatistik Enstitüsü ve Devlet Planlama Teşkilâtı (a) Ham çelik eşdeğeri olarak

4. YATIRIMLAR :

945. Üçüncü Planda demir çelik sektörünü toplam olarak 16,4 milyar TL. lık yatırım yapılması öngörülmüştür (Tablo 556). Bu, 1963-72 yıllarını kapsayan 10 yıllık dönemde 1971 yılı fiyatlarıyla demir çelik sektöründe yapılan toplam 10,8 milyar TL. lık yatırıma göre yüzde 42,3 oranında bir artışı ifade etmektedir. Yatırımlar sırayla çelik tesisleri, ham demir tesisleri, atıl kapasiteler dikkate alınarak haddehaneler ve ham madde hazırlama tesislerinde yoğunlaştırılacaktır.

TABLO; 356 . Demir Çelik Sanayii Yatırımları (1971 Fiyatlarıyla, Milyon TL.)

	Birinci Plan dönemi Gerçekleşme	İkinci Plan dönemi Gerçekleşme tahmini	Üçüncü Plan hedefi
	(1)	(2)	(3)
Toplam yatırım	4337	5604,0	15400

Kaynak : Devlet Planlama Teşkilatı.

946. Bu yatırımlarla İskenderun yeni tesis ve tevaiatı basta olmak üzere, Erdemir II. ve III. fırın tevsiatları, Karabük’te prodüktiviteyi artırıcı yatırımlar, Kırıkkale Çelik Fabrikasının rasyonel işletme düzenine kavuşturulması ve ayrıca Makine ve Kimya Endüstrisi Kurumu tarafından 200 bin ton/yıl ham çelik kapasiteli yeni bir elektrikle çelik üretimi tesisinin inşa edilmesi öngörülmüştür, özel kesim elindeki elektrik fırınlarında kapasite kullanım oranlarının artırılmasını sağlayacak yatırımların gerçekleştirilmesi ve sünger demir projelerinin çelik tesisleriyle entegrasyonunun sağlanması beklenmektedir, özel haddehanelerin entegrasyona gitmesi ve modernleştirilmeleri, dökümhanelerin modern üretim programlarına kavuşturulmak suretiyle fabrikasyon şekli üretime geçirilecekleri tahmin edilmektedir. Mevcut tesislere ek olarak yeniden yatırıma bağlanacak 1 adet yüksek fırınla 1983 yılına kadar talebin karşılanması mümkün olmaktadır. Ayrıca, gerek yerli hammadde ve gerekse altyapı kolaylıklarındaki gelişmeler ile demir çelik üretim teknolojisindeki değişmeler de yakından izlenerek yeni bir demir çelik tesisinin yeri, üretim karakteristikleri ve üretim teknolojisi seçimleri 1975 – 76 yıllarında yapılacak ve üçüncü planın son yılında tesisin inşaatına geçilebilecektir.

947. Erdemir, üçüncü fırını 1970 -1980 yıllarında işletmeye konacak şekilde planlanacaktır. Bununla ilgili proje çalışmaları 1974 -1976 de bitirilebilecek, yeni tevsi yatırımlarına 1975 - 76 yıllarında geçilebilecektir, İskenderun tesislerindeki ham demir üretim kapasitesi, 1977 yılında üç yüksek fırınla 2,7 milyon tonu ve daha sonra eklenecek dördüncü fırınla 1982 yılında 4 milyon tonu aşacaktır.

V. İLKELER VE TEDBİRLER :

948. (1) Türkiye Demir Çelik işletmeleri demir ve çelik tesislerinin ürün, teknoloji ve yer seçiminde gerekli koordinasyonu sağlayacak; hammadde, yarı ürün ve nihaî ürün alış verişini rasyonel bir şekilde koordine edecek şekilde yeniden örgütlendirilecektir.

(2) Kaynakların rasyonel dağıtımı ve ileride doğabilecek darboğazların önceden görülerek giderilmelerini sağlamak üzere demir çelik sektöründe, Avrupa Ekonomik Topluluğu ile ortaklığın koyduğu aşamalara da uygunluk sağlayacak biçimde bir ana plan yapılacaktır. Bu ana plan; demir çelik sektöründe üretim, teknoloji ve verimlilik hedeflerini belirleyecek ve dinamik bir yaklaşımla düzenlenecektir. Sektördeki tesislerin bu ana plan çerçevesinde yer alan uzun vadeli planlara göre geliştirilmesi sağlanacaktır.

(3) Yeni yatırım kararları ve bunlara ait teknoloji, ürün ve yer seçimleri demir çelik ana planı çerçevesinde dinamik bir metotla programlaştırılacaktır.

(4) Demir çelik sektörünü ilgilendiren üretim teknolojisi, ürün ve Pazar araştırmaları merkezi bir sistem içinde örgütlendirilecek ve hızlandırılacaktır.

(5) Proje arşivi, çizimi ve imalât programlan hazırlama faaliyetleri sektörde yapılacak yeni yatırımlardaki yerli imalât payının artırılmasını sağlayacak biçimde merkezi bir sistem içinde geliştirilecektir.

(6) Türkiye çapında mevcut demir çelik üretim kapasitesinin: en yararlı bir şekilde kullanılmasını sağlayacak izleme ve uygulama sistemi kurulacaktır.

(7) Planda öngörülen üretim hedeflerine ulaşabilmek için işletmelerde verimliliği artırıcı yatırımlara öncelik verilecektir.

(8) Elektrikli çelik üretim tesislerinde atıl kapasite yaratılmaması için ufak kapasiteli yeni tesislerin kurulması desteklenmeyecektir. Bunun yanında hurda ikamesi sağlayıcı ön redüklenmiş cevher kullanan üretim tesisleri teşvik edilecektir.