KALKINMA PLANI (BİRİNCİ BEŞ YIL) 1963 — 1967 DEMİR, ÇELİK VE METALLURJİ SANAYİİ

KALKINMA PLANI (BİRİNCİ BEŞ YIL)

1963 — 1967

DEMİR, ÇELİK VE METALLURJİ SANAYİİ

1. ANA İLKELER, METOT VE HEDEFLER :

Bu sanayi kolundaki üretim imkânları talebin büyük bir kısmını karşılayacak seviyededir. Hatta birçok sanayi dalında kullanılamayan kapasite vardır. Bu durum bizi ihraç imkânları aramaya zorlamaktadır. İhraç imkânı olmayan (nitelik ve fiyat bakımından) bir çok mamul için de uzun yıllar sürecek bir kullanılmayan kapasite problemi ile karşılaşmaktayız. Bu bakımdan sektöre yapılacak yatırımlarda son derece dikkatli davranılması gerekmektedir. 1960 yılında adam başına tüketim 19,1 Kg. dır. Hedefimiz adam başına 1963 de 20,8; 1967 de 28,1 Kg. lık tüketimi karşılamak olacaktır.

2. BUGÜNKÜ DURUM :

TABLO : 192 — 1960 yılındaki durum (Milyon TL.)

Ana gruplar	Üretim (1)	İthalât (2)	İhracat (3)	Tüketim (l) + (2) +(3)±Stok (4)
Demir çelik	671,6	504,0	20,1	1045,7
Bakır ve bakır alaşımları	305,8	—	135,3	175,5
Başka madenler	23,0	1,2	12,0	12,2
Toplam	1000,4	505,2	167,4	1228,4

Tablo 192 de 1960 yılında fiilî durumunun değer olarak ana gruplar bakımından toplamı verilmiştir. Bundan sonra tablonun ayrıntıları mamul çeşitlerine göre miktar ve değer olarak gösterilmiştir.

1960 ve sonraki yıllar için tahminler yapılırken aşağıdaki varsayımlar kullanılmıştır.

a. Mamullerin üretim, ithalât v. s. değerleri 1961 birim fiyatlarıyla hesaplanmıştır.

b. Stok durumu tesbit edilemeyen mamuller için stokların bir sonraki yıla olduğu gibi aktarıldığı kabul edilmiştir.

Tablo 193 de verilen yan mamullerin tamamı, mamul üreten ünitelerce tüketilmektedir. Bu rakamlar başka ülkelerle karşılaştırma imkânı vermesi ve tablo 194 e dayanak olması bakımından alınmıştır.

TABLO : 193 — 1960 yılı yarı mamul (Demir çelik) tablosu

		Üretim		İthalât		İhracat		Tüketim (2)+(3)+(4) ± Stok
	Birim Fiat TL./Ton	Miktar Bin ton	Değer Milyon TL.	Miktar Bin ton	Değer Milyon TL.	Miktar Bin ton	Değer Milyon TL.	Miktar Bin ton	Değer Milyon TL.
Yarı mamuller	(1)	(2)		(3)		(4)		(5)
Pik demiri	900	246,7	222,0	4,6	4,2	9,9	8,6	252,8	227,3
Külçe	1.000	281,8	281,8	—	—	—	—	281,8	279,4
Kütük	1.150	154,5	177,7	24,3	27,9	10,0	11,5	158,9	182,8
Pilâtine	1.300	36,8	47,9	0,4	0,5	—	—	28,7	37,3
Filmaşin	1.600	—	—	12,4	19,8	—	—	12,4	19,8
Çelik band	1.540	—	—	28,8	44,4	—	—	28,8	41,1
Kok		549,0	128,4	—	—	—	—	290,0	87,0
Toplam (3) ve (4)				70,5	96,8	19,9	20,1

TABLO : 194 — 1960 yılında başka sektörlerde kullanılan demir çelik mamulleri

		Üretim		İthalât		İhracat		Tüketim (2)+(3)+(4) ± Stok
	Birim Fiat TL./Ton	Miktar Bin ton	Değer Milyon TL.	Miktar Bin ton	Değer Milyon TL.	Miktar Bin ton	Değer Milyon TL.	Miktar Bin ton	Değer Milyon TL.
Yarı mamuller	(1)	(2)		(3)		(4)		(5)
Yuvarlaklar	1.500	116,8	175,2	44,5	66,7	—	—	153,6	230,3
Profiller	1.500	67,8	101,7	13,3	20,0	—	—	73,7	110,6
Demiryolu mal.	2.000	7,8	15,6	42,9	85,8	—	—	49,7	99,3
Levhalar	1.700	7,5	12,8	0,2	0,4	—	—	3,6	6,1
Saclar	2.200	22,4	49,3	27,4	60,2	—	—	51,1	112,4
Tenekeler	2.850	—	—	30,9	88,0	—	—	30,9	88,0
Şerit ve çember	2.200	—	—	5,9	13,0	—	—	5,9	13,0
Mak. Yapı ve takım çeliği	2.500	8,6	21,5	4,3	10,6	—	—	12,9	32,2
Teller	1.920	32,4	62,2	4,1	7,8	—	—	36,5	70,0
Çelik borular	2.450	24,4	59,9	13,3	32,7	—	—	37,8	92,5
Pik borular	2.500	15,1	37,6	6,5	16,3	—	—	19,9	49,7
Pik dökümler	2.500	54,3	135,8	—	—	—	—	54,3	135,8
Sair	5.000	—	—	1,1	5,7	—	—	1,1	5,7
Toplam	—	357,1	671,6	194,4	407,2	—	—	531,0	1.045,6

Aynı düşünceyle tablo 195 ve tablo 196, bakır ve bakır alaşımları için hazırlanmıştır. ( Bu tablolar dahil edilmemiştir. MB )

3. TALEP TAHMİNLERİ:

Talep tahminleri yaparken geçmiş son on yıllık tüketim, toplam tüketimin gayri safi millî hasıla ve ilgili sektörlerin gelişmeleriyle olan ilişikleri ve adam başına tüketim miktarları göz önünde tutulmuştur.

1962 yılından başlayarak çeşitli demir, çelik mamullerine talep tablo 197 de gösterilmiştir.

TABLO : 197 — Demir çelik mamulleri talebi (Bin ton, Milyon TL. )

	1962		1963		1967		1977v
	Miktar	Değer	Miktar	Değer	Miktar	Değer	Miktar	Değer
Mamuller	(1)	(2)	(3)	(4)	(5)	(6)	(7)	(8)
Yuvarlaklar	168,0	252,0	200,0	300,0	310,0	465,0	540,0	810,0
Muhtelif Profil	79,0	118,5	95,0	142,5	145,0	217,5	253,8	380,7
Demiryolu Mal	42,0	84,0	45,0	90,0	66,4	132,8	135,0	270,0
Levhalar	10,6	18,0	11,4	19,4	16,8	28,6	34,2	58,1
Saçlar	45,4	99,9	48,6	106,9	71,7	157,7	145,8	320,8
Tenekeler	29,7	84,6	31,8	90,6	46,9	133,7	95,4	271,9
Şerit ve çember	3,4	7,7	3,6	7,9	5,3	11,7	10,8	23,8
Mak. yapı ve Ta.	11,2	28,0	12,0	30,0	17,7	44,3	36,0	90,0
Teller	30,8	59,1	33,0	63,4	48,7	93,5	99,0	190,1
Çelik borular	33,6	82,3	36,0	88,2	53,1	130,1	108,0	264,6
Pik	35,8	89,5	38,4	96,0	56,5	141,5	115,2	288,0
Pik dökümler	69,4	173,5	74,0	185,0	100,0	275,0	223,2	558,0
Sair	1,1	5,5	1,2	6,0	1,8	9,0	3,6	18,0
Toplam talep	560,0	1102,6	630,0	1225,9	950,0	1.840,4	1.800,0	3.544,0
İndeks	100,0		112,5		169,6

Bakır ve bakır alaşımları çeşitli mamullerine olan talep ise tablo 198 de gösterilmiştir. ( dahil edilmemiştir, MB )

Başka madenler grubunu ise kurşun, altın, gümüş, ferro krom ve karbit teşkil etmektedir. Bunlar için global defeder verilecektir.

Sektörün mamulleri için toplam talep tablo 199 da toplu olarak verilmiştir.

TABLO: 199 — Demir-ve çelik ve metalürji toplam talebi ( Bin ton, Milyon TL. )

	1962		1963		1967		1977v
Mamuller	Miktar	Değer	Miktar	Değer	Miktar	Değer	Miktar		Değer
	(1)	(2)	(3)	(4)	(5)	(6)	(7)		(8)
Demir-çelik mamulleri	560,0	1.102,6	630,4	1.226	949	1.839,7	1.800,0		3,544,0
Bakır ve bakır alaşımları mamulleri	17,3	171,2	17,5	173,4	23,8	236,4	44,1		466,8
Diğer madenler	—	15,0	—	19,1	—	37,6	—		60,2
Toplam talep		1,288,8		1.419,4		2.113,7			4.071,0
İndeks	100,0		110,1		164,0

4. ÜRETİM HEDEFLERİ:

Sektörün üretim imkânları bugün için talebin büyük bir kısmını karşılayacak durumdadır. 1964 yılında Türkiye Demir ve Çelik İşletmeleri Karabük kontinü çubuk ve bant haddehanesi, 1965 yılında Ereğli Demir ve Çelik Fabrikaları çalışmaya başladıktan sonra yalnız az miktarda özel boyutlu ve kaliteli mamuller ithal edilecektir.

Bunun yanı sıra sektörün imkânlarını tam olarak değerlendirebilmek için ihraç imkânları aranmalıdır.

Aşağıdaki tablolarda durum açık olarak belirtilmektedir. Bu tablolarda demir - çelik, bakır ve bakır alaşımları ve başka madenler ayrı ayrı gösterilmiştir.

a.      Demir ve çelik :

TABLO : 200 — Demir Çelik Nihai Mamulleri Üretimi ( Bin Ton, Milyon TL. )

	1962		1963		1967
Mamuller	Miktar	Değer	Miktar	Değer	Miktar	Değer
	(1)	(2)	(3)	(4)	(5)	(6)
Yuvarlaklar	168,0	252,0	200,0	300,0	310,0	464,1
Profiller	79,0	118,5	95,0	142,5	145,0	218,4
Demiryolu malzemesi	42,0	84,0	45,0	90,0	66,4	132,8
Levhalar	—	—	—	—	16,8	28,6
Saclar	30,5	67,3	30,6	67,3	71,7	157,7
Tenekeler	—	—	—	—	46,9	133,7
Şerit ve çember	—	—	—	—	5,3	11,7
Mak. yapı ve takım çeliği	8,2	20,5	9,0	22,5	17,7	44,3
Teller	29,8	57,2	32,0	61,4	48,7	93,5
Çelik borular	33,6	82,3	36,0	88,2	53,1	130,1
Pik borular	25,0	62,5	25,0	62,5	40,0	100,0
Pik dökümler	69,4	173,5	74,0	185,0	110,0	275,0
Toplam	485,6	917,8	5.466,0	1.019,4	931,6	1.789,9
İndeks	100,0		112,6		191,8

Yukarıda iç talebe göre ayarlanmış demir ve çelik mamulleri üretim miktar ve değerleri verilmiştir. Sektörün karşılayamadığı yarı mamul ve mamul (Yedek parça v. s. ihtiyacı dâhil) Tablo : 201 de görülmektedir.

TABLO : 201 — Sektörün Demir Çelik Dalının İthalat İhtiyacı ( Bin Ton, Milyon TL )

	1962		1963		1967
Mamuller	Miktar	Değer	Miktar	Değer	Miktar	Değer
	(1)	(2)	(3)	(4)	(5)	(6)
Çelik bant	37,0	57,0	40,0	61,6	—	—
Levhalar	10,6	18,0	11,4	19,4	—	—
Saclar	14,8	32,6	18,0	39,6	—	—
Tenekeler	29,7	84,6	31,8	90,6	—	—
Şerit ve çember	3,4	7,7	3,6	7,9	—	—
Mak. yapı ve takım çeliği	3,0	7,5	3,0	7,5	—	—
Teller	1,0	1,9	1,0	1,9	—	—
Pik borular	10,8	27,0	13,4	33,5	16,6	41,6
Sair	1,0	5,0	1,2	6,0	1,8	8,9
Yedek parça v. s.	—	120,3	—	127,8	—	231,5
Toplam	—	361,6	—	895,8	—	282,0

1965 yılında Ereğli Demir ve Çelik Fabrikası çalışmaya başlayınca yassı mamullerin ithaline ihtiyaç kalmayacaktır. Sektörün demir ve çelik dalının ihraç imkanları Tablo : 202 de görülmektedir.

TABLO : 202 — Sektörün Demir Çelik Dalının İhraç imkânları ( Bin Ton, Milyon TL )

	1962		1963		1967
Mamuller	Miktar	Değer	Miktar	Değer	Miktar	Değer
	(1)	(2)	(3)	(4)	(5)	(6)
Kütük	—	—	55,0	63,3	—	—
Pik	—	—	—	—	105.0	94,5
Toplam	—	—	55,0	63,3	105.0	94,5

b. Bakır ve bakır alaşımları:

( TABLO : 203 — Bakır ve Bakır Alaşımları Mamulleri dahil edilmemiştir )

Sektörün bakır ve bakır alaşımları dalına yalnız ham madde ve yedek parça olarak ithalât ihtiyacı vardır. İhtiyaç miktarları yıllara göre Tablo : 204 de gösterilmiştir.

( TABLO : 204 — Sektörün Bakır ve Bakır Alaşımları Dalında İthalât İhtiyacı dahil edilmemiştir. )

Sektörün bakır ve bakır alaşımları dalının ihraç imkânları ise Tablo : 205’de gösterilmiştir. (x) Bakır ve bakır alaşımları presleme tesisleri mamullerinin yaklaşık olarak yüzde 80 kadarı haddehanelere ham madde olarak verilmektedir. Bu bakımdan gerçek üretimin yaklaşık olarak yüzde 20 si burada gösterilmiştir.

( TABLO : 205 — Sektörün Bakır ve Bakır Alaşımları İhraç İmkânları dahil edilmemiştir. )

Başka madenler için üretim ve ihraç imkânları, ithalât ihtiyacı değer olarak aşağıdaki tablolarda gösterilmiştir.

( TABLO : 206 — Sektörün Başka Madenler Dalı Üretim ihracat ve İthalât Durumu dahil edilmemiştir. )

Sektörün toplam üretim ve ihracat imkânları ile ithalât ihtiyacı Tablo : 207 de gösterilmiştir.

( TABLO : 207 — Sektörün Toplam Üretim, İhracat ve İthalât Durumu dahil edilmemiştir. )

Sektörde ikame edilen ithalât ise toplam olarak Tablo : 208 de ( dahil edilmemiştir. ) verilmiştir.

5. KATMA DEĞER :

1960 yılı rakamlarından, hareketle demir çelik, bakır ve bakir alaşımları ve başka madenler için katma değerler hesap edilmiş ve genel üretim toplamı (Yarı mamul üretimi de dahil) içindeki yüzdesi bulunmuştur, önümüzdeki donem için bu yüzdenin aynı kalacağı kabul edilmiştir. Bu durumda sanayi dallarına göre genel üretim toplamının içindeki katma değer yüzdeleri aşağıdaki gibi tesbit edilmiştir.

	Katma Değer
Demir ve çelik	% 17,5
Bakır ve bakır alaşımları	% 27,0
Diğer madenler	% 28,0

Bu değerlere göre katma değer Tablo : 209 da verilmiştir.

TABLO : 209 — Sektörde Yaratılan Katma Değer (Milyon T. L.)

	1962	1963	1967
Sektör Ana Grupları	(1)	(2)	(3)
Demir ve çelik	421,2	452,7	827,2
Bakır ve bakır alaşımları	185,3	187,7	323,7
Diğer madenler	10,2	13,0	23,4
Toplam	616,7	653,4	1174,3
İndeks	100,0	106,0	190,4

6. YATIRIMLAR :

Sektörde devam eden en büyük yatırım bir karma teşebbüs olan Ereğli Demir ve Çelik Fabrikaları’dır. Bu tesislere 1961 yılında başlanmış olup 1964 yılı sonunda bitmesi beklenmektedir. Sektörün plân döneminde toplam yatırımı 2 milyar 132 milyon 800 bin TL olacaktır. Bu miktarın 1 milyar 513 milyon TL’.si döviz olarak ödenecektir. Önümüzdeki 5 yıl için yatırımlar Devlet ve Özel sektör ana gruplarına göre ayrıntılı olarak aşağıda verilmiştir. (Karma bir teşebbüs olan Ereğli Demir ve Çelik özel sektör içinde gösterilmiştir.)

TABLO : 210 — Demir ve çelik dalı yatırımları (Milyon TL.)

	1963		1964		1965		1966		1967		Toplam
	Dış	Top	Dış	Top	Dış	Top	Dış	Top	Dış	Top	Dış	Top
	1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	11	12
Devlet	49,6	147,9	20,2	67,0	12,3	26,5	3,0	14,0	—	—	85,1	255,4
Özel	810,5	961,9	324,5	408,0	107,5	215,0	7,5	15,0	7,5	15,0	1.257,5	1.614,9
Toplam	860,1	1109,8	344,7	475,0	119,8	241,5	10,5	29,0	7,5	15,0	1.342,8	1.870,3

( TABLO : 211— Bakır ve bakır alaşımları dalı yatırımları dahil edilmemiştir. )

( TABLO : 212 — Diğer madenler dalı yatırımları dahil edilmemiştir. )

Yukarıda ayrıntılı olarak verilen yatırımlar Tablo 213 de sektör toplamı olarak gösterilmiştir.

( TABLO : 213 — Demir çelik ve metalürji sektörü yatırımları dahil edilmemiştir. )

7. TEDBİRLER :

a. 0 - 10 maden kömürlerinin kül miktarı ve rutubet dereceleri dünya standartlarına uydurulacaktır.

b. Metalurjik kokun dünya standartlarına uygun nitelikte üretimine çalışılacak ve sanayi ihtiyaçları dışında ısıtma amacıyla kullanılması önlenecektir.

c. Sektörün mamul ve yarı mamul maliyetleri dünya maliyetleri seviyesine indirilecek ve alınması gerekli tedbirler araştırılacaktır.

d. Yurt içindeki hurdanın hızlı bir şekilde çelikhanelere kanalize edilebilmesini ve gerekirse hurda ithalini sağlamak üzere çalışmalara şimdiden başlanmalıdır.

e. Gerek bakır işleyen, gerekse bakır kullanan sanayinin hammaddesi olan blister bakır fiyatları ihraç fiyatları seviyesine indirilmeye çalışılacaktır. Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu’nun tesisleri gerekirse genişletilerek elektrolize bakır yapan diğer kuruluşların elektrolize esnasında ayıramadığı çamurdaki altın ve gümüşün Makina ve Kimya Endüstrisi tesislerinde ayrılması sağlanacaktır. Blister bakırı işleyen sanayicilerden satın alınarak ihraç edilen bakır, altın ve gümüşü muhtevi cürufun hiç bir suretle harice gönderilmemesi için gerekli tedbirler alınacaktır.

f. Kurulacak ve kurulmakta olan tesislerin mamul maliyetlerinin uygun seviyede olması sağlanacaktır.

g. Hurdadan kurşun, üreten tesisleri, kurşun cevherinden kurşun üreten tesisler gibi gider vergisine tabi tutulacaktır.

h. Sektörün demir ve çelik dalında mamullerine göre ithalât ihtiyacı Tablo 201 de verilmiştir. Bakır ve bakır alaşımları ve başka madenler dallarında ise yalnız bazı hammaddeler ve yedek parça ithaline ihtiyaç vardır. Bu gibi özel durumlar dışında kesin olarak ithalâta gidilmeyecektir.