KOMŞUMUZ İRAN’DAKİ GELİŞMELER ÜLKEMİZ ÇELİK SEKTÖRÜ İÇİN FIRSATLAR YARATIR MI? -2-

KOMŞUMUZ İRAN’DAKİ GELİŞMELER ÜLKEMİZ ÇELİK SEKTÖRÜ İÇİN FIRSATLAR YARATIR MI?

-2-

 İran’ı boyutlandırma

Politik huzursuzluklar ve uzun süren yaptırımlar İran’ı örtüler altında tuttu. Ancak şimdi yaptırımların kaldırılması ve %8’lik GYİH hedefleyen 2016 – 2021 Altı Yıllık Planı ile, İran fırsatlar sunan bir ülke olarak görülüyor ve global yatırımcıların dikkatini çekiyor.

Orta Doğu ve Kuzey Afrika bölgesinin ikinci büyük ekonomisi olan İran 16 Ocak 2016’da Birleşmiş Milletler’in yaptırımları kaldırması ile global düzeyde dikkatleri üzerine çekti. 2013 yılında ülkenin GSYİH oranı %1,9 iken, Başkan Ruhani’nin Temmuz 2013’de yönetime gelmesi ve yaptırımların kısmen kaldırılması sonrası 2014’de %4,3’e yükseldi ( İran takvimi Mart 14 – Mart 15 ).

İran ekonomisi büyük bir hidrokarbon sektörü, küçük ölçekli tarım ve hizmetler sektörü ile devletin elinde olan üretim ve finansal hizmetlerden oluşmaktadır. İran doğal gaz rezervlerinde dünya ikincisi, kesinleşmiş petrol rezervlerinde de dünya dördüncüsüdür. Ekonomik faaliyet ve devlet gelirleri büyük ölçüde petrol gelirlerine bağlıdır ve bu nedenle değişkendir

Dünya Bankası

Eylül 2015’de Dünya Bankası eğer P5+1 ( Çin, Fransa, Almanya, Rusya, İngiltere ve ABD ) ile İran arasındaki anlaşmanın ( yaptırımların kaldırılmasını öngören, İran’ın nükleer programını kısıtlayan, ) uygulanması ve İran hükümetinin büyüme ve istihdam yaratmaya yönelik reformları hayata geçirebilmesi halinde, İran’ın orta vadeli görünümünün olumlu olduğunu belirtti.

2014 yılında günlük 3,1 milyon varil olan üretimin 200.000 varil artırılmasına rağmen, petrol fiyatlarındaki düşüş nedeni ile büyüme oranı 2014’deki %3’den, 2015’de ( Mart 2015 – Mart 2016 ) %1,9’a gerilemiştir. Eğer bütün yaptırımlar 2016 İran takvimi başında ( Mart – Haziran 2016 ) kaldırılırsa, petrol üretimi 2016’da 3,6 milyon varile, 2017’de de 4,2 milyon varile ulaşırken, GSYİH 2016’da %5,8’e, 2017’de ise %6,7’ye yükselecektir.

Yabancı yatırımcılar tekrar İran üzerinde duruyorlar. Yaptırımların kalkması ile bankacılık işlemlerinin yapılabilmesi, böylece kapıların dış yatırımcılara açılabilmesi söz konusu. İran hükümeti gelecek yıl 15 milyar ABD $ yabancı yatırım bekliyor. Analistler dünyanın büyük kısmında büyüme oranlarının düşük olduğu bir dönemde, İran yönelik büyük .çaplı dış yatırımların 30 yıl sonra ülkenin global ekonomi içinde pozisyonunu önemli oranda güçlendireceğini tahmin ediyorlar. İran 80 milyon nüfuslu 400 milyar ABD’lık bir Pazar.

İran’da Madencilik

İran’ın zenginliği petrolün ötesindedir. Ülke çinkodan altına kadar mineral rezervleri açısından zengindir. Demir cevheri ve kömür bu rezervlerin çoğunluğunu oluşturur.

İran Madenler ve Madencilik Endüstrileri Geliştirme ve Yenileştirme Holdingi ( IMIDRO – madenler ve madencilik endüstrilerinin geliştirilmesinden sorumlu devlet holdingi )’ne göre ülkede 700 milyar ABD $ değerinde, toplam rezervi 43 milyar ton olan 68 çeşit mineral bulunmaktadır.

Madenler ve madencilik endüstrilerinin Tahran Borsası’ndaki pazar payı Borsa’nın toplam değerinin %25’idir. İran büyük çoğunluğu özel sektöre ait 3.000’den fazla aktif madene sahiptir. Bunlar arasında bakır, demir cevheri ve nadir elementler de vardır. İran’ın demir cevheri rezervleri 2,7 milyar ton civarındadır.

İran madencilik sektöründeki yatırımlar kazançlıdır. IMIDRO’ya göre İran madencilik sektörüne 2025 yılına kadar 20 milyar ABD $’lık yatırım yapılması gerekmektedir. Yaptırımların kısa bir süre önce kalkması ve ekonominin dünyaya açılışının çelik sektöründeki global düşüşe rastlamasına rağmen gösterilen ilgi oldukça fazla idi ve daha şimdiden bazı anlaşmalar yapıldı.

2016 Şubat başında Maden, Sanayi ve Ticaret Bakan Yardımcısı Karbasian İran madencilik sektöründe Avrupalılar ve Çinliler tarafından verilen 10 milyar ABD $’dan fazla taahhüt bulunduğunu açıkladı.

Ocak ayında, Başkan Ruhani’nin Avrupayı ziyareti sırasında dünyanın üç büyük metal endüstrisi ekipman tedarikçisinden birisi olan İtalyan Danieli Grubu İran ile 6,2 milyar ABD $ tutarında anlaşmalar imzaladı.

Bunlardan birisi 2 milyar € tutarındaki uluslararası ve İranlı yatırımcıların ortak yatırımı olan Pers Metal. Yatırımlarda Danieli %60 oranında çoğunluk hissesine sahip olacak, IMIDRO ise %40 orana sahip. Anlaşmalar ile İran’a ağır makine ve ekipman sağlanacak. Pers Metal güneydoğuda Sistant – Belucistan eyaletinde Çabahar serbest ticaret bölgesinde yer alacak. Şirket demir cevheri, pelet, sünger demir ve benzer ürünlerin geliştirilmesi için çalışacak.

Güney Koreli Posco İranlı çelik üreticisi PKP ile ülkedeki 1,6 milyon ton’luk çelik projesinde yer almak için ön anlaşma imzaladı. Geçen Eylül’de şirketler İran’ın Çabahar serbest ticaret bölgesinde 1,6 milyon ton kapasiteli bir tesisi kurmak için niyet mektubu imzalamışlardı.

Yaptırımların kaldırılmasından bir hafta sonra Nalco ülkede gaza dayalı termik santral kurma olnaklarını araştırmak için İran’ı ziyaret planlarını açıkladı. Nalco düşük maliyetli alümina üreticisi olup, global pazarda rekabet için Orta Doğu’da düşük maliyetli enerjiye gerek duymaktadır.

Hindistan’da bir devlet kuruluşu olan KIOCL ile İran ilişkilerindeki gelişmeler kayda değerdir. KIOCL ve Mübarek Çelik Tesisi arasındaki anlaşmaya göre KIOCL İran’dan demir cevheri ithal edecek ve İran’daki DRI ( direct reduced iron, sünger demir ) tesislerini beslemek üzere demir cevheri peleti olarak geri gönderecektir. İran’daki DRI tesislerinin toplam yıllık kapasitesi 22,34 milyon ton’dur. Ülke toplam ham çelik üretiminin yaklaşık %85’i DRI yöntemi ile gerçekleştirilmektedir. İran, bol miktarda demir cevherine sahip olmasına rağmen, peletleme teknolojisinden yoksundur. Dolayısı ile yapılan anlaşma ideal bir durumdur. Ülkede toplam pelet talebi 28 – 29 milyon ton olup, 7 - 8 milyon ton pelet ithal edilmektedir.

İran Çelik Sektörü

 

İran çelik sektörü yatırımcıların ilgisini çekmektedir. Son birkaç yıldır çelik üretimi mevcut seviyesini korudu. Gelecek için İran’ın yıllık çelik üretim kapasitesinin 2015 yılındaki 22 milyon ton seviyesini katlayarak, 2025 yılına kadar 55 milyon ton’a ulaşması hedefleniyor. Karbasian “ hedeflenen kapasite çelik ihracatımızın yıllık 12 milyon ton’a yükselmesini sağlayacaktır” demektedir. İran MENA ( Orta Doğu ve Kuzey Afrika ) bölgesinin en büyük çelik üreticisidir.

 

İran’ın başlıca çelik üreticileri ve pazar payları şöyledir:

Mübarek Çelik Şirketi                                    %47

Kuzistan Çelik Şirketi                                     %23

İsfahan Döküm                                               %20

İran Ulusal Çelik Endüstrisi Grubu              %10

Körfez Özel Ekonomik Bölgesi’nde kurulu olan Güney Kaveh Çelik (SKS) genişleme yolundadır. SKS çelik üretim projesinin birinci fazı 1,2 milyon ton/yıl olarak hedeflenmektedir, halen devam etmekte olan ikinci fazın da Mart 2017’de tamamlanması beklenmektedir. Bu fazlar tamamlandığında toplam 2,4 milyon ton/yıl ham çelik üretilebilecektir. KIOCL ülkede 59 milyon $ tutarında bir yatırım ile demir cevheri peletleme tesisi kurmayı düşünmektedir ve 2 milyon ton’dan fazla çelik üretim hammaddesi satma müzakerelerine devam etmektedir.

( http://news.steel-360.com/business/sizing-up-iran/#, Apurva Agrawal, 5 Mayıs 2016 )

Genel Değerlendirme

Görüldüğü gibi komşumuz İran’da demir cevheri madenciliği ve çelik sektörü önümüzdeki yıllarda hareketli olacak ve önemli gelişmeler yaşanacaktır.

Orta Doğu coğrafyasının iki önemli ve belirleyici ülkesi Türkiye ve İran’ın ikili ilişkileri; tarihi, kültürel, jeopolitik ve stratejik çok sayıda faktör tarafından belirlenen, çok boyutlu karmaşık bir yapıda oluşmaktadır. Bu ilişkilerin gelecekteki işbirlikleri için sağlam bir alt yapı oluşturması mümkündür.

Bu durumun ülkemiz demir cevheri madenciliği ve çelik sektörü açısından yaratacağı fırsatlar şöyle özetlenebilir:

1.      Ülkemizde demir cevheri rezervleri sadece entegre tesislerin dahi gereksinimini karşılamaktan uzaktır, demir cevheri madenlerine yatırım, ortaklık olanakları söz konusu olabilir,

2.      İran madencilik sektörünün geliştirilmesi için planlanan projelere madencilik firmalarımızın katılımı söz konusu olabilir,

3.      Elektrik ark ocaklı tesislerin hurda yerine ikame edilebilecek sünger demir üretimi için İran’da DRI tesisi kurma olanakları söz konusu olabilir,

4.      İran’ın madencilik ve çelik sektörünü geliştirmek üzere planladığı projelerde ülkemizin bu yatırımların planlanması, projelendirilmesi ve yönetilmesi konusunda yetişmiş işgücü organize edilerek, uluslararası mühendislik firmaları ile birlikte çalışma olanakları yaratılabilir,

5.      Ülkemizin deneyimli inşaat ve montaj firmaları için bu projelerden pay alma olanakları söz konusu olabilir,

24.05.2016